اهمیت آهنربای دامی در پیشگیری از بیماریهای ناشی از ورود اجسام فلزی

اهمیت آهنربای دامی در پیشگیری از بیماریهای ناشی از ورود اجسام فلزی

تعریف:

آهنربا یا مگنت دامی وسیله ای است که دارای خاصیت مغناطیسی بوده و در بخش نگاری پیش معده نشخوارکنندگان قرار داده شده و هرگونه جسم فلزی را به خود جذب میکند.

 موارد کاربرد:

برای پیش گیری از نفوذ اجسام خارجی نافذه و فلزی به دیواره نگاری و متعاقب آن وقوع تورم چرکی صفاق یا تورم چرکی پرده های اطراف قلب و در نهایت مرگ دام ضروری است. لازم است برای هر راس گاو در هر سنی از مگنت استفاده گردد.

 نفوذ جسم خارجی و تورم ضربه ای نگاری و صفاق:

بیماری جسم خارجی یا تورم ضربه ای نگاری و صفاق یا TRP (Trumatic Reticluperitonitis) بیماری متداول  در گاو و گاومیش است که در اثر نفوذ اجسام خارجی نافذه و فلزی در دیواره نگاری رخ میدهد. عدم تغذیه انتخابی، گاو را مستعد بلعیدن اتفاقی اجسام فلزی میکند. بیماری در گاوهایی که در محوطه بسته زندگی می کنند بیشتر رخ میدهد چون احتمال وجود اجسام فلزی مثل میخ، سوزن و .... بدلیل ساختمان سازی زیاد است.

بدلیل ساختمان نگاری (شبیه لانه زنبور) جسم خارجی در آن گیر افتاده و در دیواره فرو میرود که در بیشتر موارد به طرف صفاق رفته و در اثر رشد باکتریها در این ناحیه باعث تورم موضعی و سپس تورم منتشر و صفاق چرکی میشود. با توجه به اینکه فاصله قلب حیوان تا نگاری 2 سانتی متر است ممکن است جسم خارجی به طرف قلب رفته و منجر به تورم چرکی پرده های اطراف قلب (پریکاردیت)گردد که هر دو حالت در نهایت منجر به مرگ میشود.

گاهی جسم خارجی به دنبال تورم صفاق (پریتونیت) باعث تورم کبد و طحال نیز میگردد. احتمال اینکه دیافراگم (حجاب حاجزی)پاره شود، وجود دارد که بدنبال آن فتق دیافراگماتیک و وارد شدن دستگاه گوارش در محوطه صدری حیوان و مرگ دام رخ میدهد.

 اهمیت اقتصادی بیماری:

بیماری از نظر اقتصادی دارای اهمیت زیادی است زیرا شدیدا موجب کاهش تولید و مرگ و میر بالا می گردد. تعدادی از موارد ابتلا ناشناخته باقی مانده و منجر به کاهش تولید میشود. در کشورهای صنعتی در نگاری 90 درصد از گاوهای سالم، اجسام خارجی فلزی یافت میشود و آثار جراحات ضربه ای ممکن است در 70 درصد گاوهای شیری وجود داشته باشد. در بین اینها حدود 25 درصد به شکل بالینی عوارض شدید بیماری را نشان داده و پیش آگهی بیماری ضعیف است. در حالیکه 75 درصد بقیه علایم بالینی بیماری را نشان نداده و بصورت تحت درمانگاهی باعث کاهش تولید میگردد. بنابراین با توجه به اهمیت اقتصادی آن لازم است که به هر راس دام آهنربا خورانده شود تا این اجسام خارجی فلزی را به خود جذب کنند.

 علائم درمانگاهی بیماری جسم خارجی:

علائم این بیماری عبارتند از: تب، بی اشتهایی، قطع نشخوار، کاهش حرکات شکمبه، افت ناگهانی تولید شیر، درد در محوطه بطنی که به صورت قوز نگه داشتن پشت است، سیخ شدن موهای پشت حیوان و دندان قروچه مشخص می شود. مدفوع دامهای مبتلا معمولا سفت است و اگر قلب حیوان درگیر شده باشد احتمال اسهال وجود دارد. اگر دست را روی ناحیه جدوگاه قرار دهیم حیوان بخاطر درد در مقابل فشار دست، مقاومت میکند و پایین نمیرود و اگر هم پایین رفت شروع به ناله و دندان قروچه میکند. با مشت زدن به پشت آرنج دست چپ که ناحیه نگاری است حیوان ناله و دندان قروچه نشان میدهد.

گاوهای مبتلا تمایلی به حرکت مخصوصا در سراشیبی را ندارند. برای کاهش درد حیوان مبتلا دو دست خود را از هم با فاصله نگه میدارد و در بلندشدن از زمین با مشکل مواجه است. گاهی برگشت مواد غذایی و محتویات شکمبه در این بیماری مشاهده میشود.

اگر قلب حیوان درگیر شده باشد در گوش کردن با گوشی در ناحیه قلب (زیر آرنج دست چپ، فضاهای بین دنده های 3-5 ) صدای قلب مبهم و گنگ شنیده میشود. اگر چرک پرده های اطراف قلب سفت شده باشد صدای مالشی در قلب شنیده میشود. اتساع دو طرفی ورید وداج در گردن (طناب وداجی)، ادم ناحیه غبغب و زیر فک بدلیل پرخونی ریه و سرفه از مشخصه های اصلی این بیماری است.

اگر در اثر نفوذ جسم خارجی تورم صفاق موضعی باشد طوری که مکانیسم های جبرانی و حمایت کننده بدن گاو در مقابله با عفونت موفق شده و مرگ حیوان اتفاق نیفتد در این حالت مشکل دیگری حیوان را درگیر میکند به این صورت که عملکرد عصب واگ که مهمترین عصب دستگاه گوارش است، مختل می گردد. در نتیجه حیوان دچار نفخ راجعه و تقریبا غیر قابل درمان می گردد و باید گاو روانه کشتارگاه گردد. در این حالت یک نوع بی اشتهایی نسبی دام را درگیر میکند که منجر به کاهش تولید شیر حیوان میگردد. این بیماری از نظر اقتصادی با ارزش است چون ممکن است که تشخیص داده نشده و باعث افت تولید گله گردد و دامدار را با یک ضرر اقتصادی جدی روبرو سازد.

 تشخیص بیماری جسم خارجی:

تشخیص این بیماری بر اساس علایم درمانگاهی گفته شده میباشد. برای کمک به تشخیص می توان از آزمایشگاه و رادیو گرافی و سونوگرافی کمک گرفت. اگر تورم صفاق تازه شروع شده باشد، افزایش تعداد گلبولهای سفید مخصوصا نوتروفیل ها و افزایش پروتئین فیبرینوژن مشاهده میشود.

 درمان و پیشگویی:

پیشگویی برای درمان این بیماری مخصوصا در موارد تورم پرده های اطراف قلب بسیار ضعیف بوده و منجر به مرگ حیوان میشود. گاهی نیاز است که برای تشخیص قطعی این بیماری یک لاپاراتومی اکتشافی (باز کردن تهیگاه سمت چپ به روش جراحی) انجام گیرد تا جسم خارجی را لمس نمود که همزمان میتوان این جسم خارجی را خارج نمود. در کل عنوان میشود که اگر این بیماری به دو صورت گفته شده فوق هم تشخیص داده شود هرچه سریعتر حیوان باید روانه کشتارگاه گردد. زیرا حتی اگر با جراحی درمان شود میزان تولید به مقدار اولیه نخواهد رسید.

 پیشگیری:

بنابراین بهترین کار اینست که پیشگیری بعمل آید. در سطح توجه به اینکه درمان در این بیماری بی نتیجه است یا اینکه عمل جراحی دام هزینه زیادی خواهد داشت و حتی اگر دام یک دامپروری ناگزیر جسم فلزی نافذه در اختیار دام قرار خواهد گرفت بنابراین حتما باید برای پیشگیری به حیوان آهنربا خورانده شود.

 زمان مصرف و طریقه خوراندن آهنربا:

بهترین زمان برای مصرف مگنت در 12-10 ماهگی است. اگر به یک گاوی تابحال مگنت داده نشده باشد، در هر سنی میتوان آهنربا به دام خورانید. برای خوراندن مگنت بعد از لیز کردن مگنت به وسیله ژل لیز کننده به راحتی با یک مگنت خوران، آهنربا به دام خورانیده میشود که در ناحیه نگاری پیش معده قرار میگیرد. مگنت بخاطر داشتن خاصیت مغناطیسی هرگونه جسم فلزی و نافذه را به خود جذب میکند و حیوان را تا آخر عمر از شر اینگونه اجسام در امان نگه میدارد و زندگی دام را از این نظر بیمه میکند. در 98-90 درصدموارد مگنت از بروز بیماری جسم خارجی پیشگیری می نماید.

 چگونه از فعالیت مگنت می توان مطمئن گردید؟

هر 6 ماه یکبار با قرار دادن یک قطب نما در پشت آرنج دست چپ میتوان از وجود مگنت در محل اصلی خود مطمئن گردید. در صورت عدم عملکرد قطب نما میتوان دوباره از آهنربا استفاده نمود. بهتر است هر 3-2 سال یکبار یک آهنربا به حیوان داده شود.

:: موضوعات مرتبط: پرورش دام (گاو، گوسفند وبز)