فرآورده های دامی

به طور کلی به محصولاتی که از دام زنده و یا از کشتار دام به دست می آید و به طور مستقیم یا غیر مستقیم مورد استفاده قرار می گیرد، فرآورده های دامی گفته می شود. فرآورده های دامی به دو بخش فرآورده های زنده دام و فرآورده های پس از کشتار تقسیم می شود.

فرآورده های دام زنده

فرآورده های زنده دام به نوع استفاده از دام بستگی داشته و به فرآورده های خوراکی مانند، لبنیات، عسل و تخم مرغ و فرآورده های غیر خوراکی مانند پشم، مو، کرک و نیروی کار، مراقبت، زینت و غیره که مستقیما از دم زنده به دست می آید، تقسیم می شود.

فرآورده های پس از کشتار

فرآورده های پس از کشتار که خود نیز به دو قسمت فرآورده های اصلی کشتار و فرآورده های فرعی کشتار تقسیم می شوند.

فرآورده های اصلی پس از کشتار که همان لاشه دام ذبح شده است از سه قسمت گوشت، چربی و استخوان تشکیل شده که هر کدام به نوبه خود اهمیت فراوانی دارد. در جدول زیر راندمان لاشه دام های مختلف آمده است.

فرآورده های فرعی پس از کشتار

فرآورده های فرعی پس از کشتار شامل اجزای زیر می باشد که به دو بخش قابل تغذیه انسان و غیر قابل تغذیه تغذیه و کم مصرف تقسیم می شود:

1. فرآورده های فرعی قابل تغذیه انسان :

الف) فرآورده های استخوان دار مانند کله، دست و پا ( در گوسفند این دو قسمت به طور متوسط در حدود 8 درصد وزن زنده را شامل می شود).

ب) فرآورده های بدون استخوان: مانند مغز، زبان، جگر، شش، معده و غیره ( در گوسفند این فرآورده نیز به طور متوسط 8 درصد است.

2. فرآورده های مورد مصارف صنعتی( که به طور متوسط 14 درصد محاسبه می شود) و عبارتند از پوست، چرم، روده ها، چربی داخل حفره شکم.
3. فرآورده های با مصرف محدود : مانند مواد موجود در داخل معده، روده ها، شاخ، سم، غدد داخلی و غیره که مقدار آنها بستگی به بزرگی معده داشته و کاملا متفاوت می باشد و به طور کلی در گوسفند در حدود 24 درصد محاسبه می گردد.

البته باید متذکر شد که مصرف فرآورده های فرعی قابل تغذیه انسان در هر جامعه و کشوری کاملا متفاوت است. مثلا طحال در بعضی از کشورها مصرف خوراکی داشته و در بعضی دیگر، غیر قابل مصرف و مکروه است. مقدار و نوع فرآورده های فرعی که مصرف انسانی دارند، به قوه خرید مردم در جامعه بستگی دارد هر اندازه قوه خرید مردم بالا باشد و افراد اجتماع از رفاه بیشتری برخوردار باشند، به علت مصرف زیادتر گوشت تقاضا برای خریدفرآورده های فرعی کمتر خواهد شد و برعکس، در جوامعی که درآمد مردم کم و مصرف سرانه گوشت پایین است، تقاضا برای خرید فرآورده های فرعی و مصرف آنها زیاد است. قبلا از فرآورده های فرعی دامی در صنعت کمتر استفاده می شد و اکثرا دور می ریختند.

فکر استفاده از محصولات فرعی دامی  جهت استفاده در صنعت و تغذیه حیوانات، ابتدا در ممالک پیشرفته به وجود آمد، چون در این کشورها مصرف گوشت بالا و مقدار قابل توجهی از فرآورده های فرعی دور ریخته می شد. در حال حاضر تمام قسمت های باقیمانده حیوانات در کشتارگاه ها با استفاده از کارخانجات متعدد به صور قابل استفاده تغییر شکل داده می شوند و استفاده هایی که از دادن این تغییر شکل محصولات دامی نصیب انسان می شوند، عبارتند از:

1. کمک به بهداشت و نظافت محیط
2. کمک به تغذیه انسان و دام
3. کمک به پیشرفت صنعت و تامین نیازمندی های اجتماعات بشری