جفت ماندگی در گاو

جفت ماندگی در گاو

سومين مرحله در زايمان طبيعى گاو و يا تليسه خروج جفت مى باشد. بنابراين زمانى كه جفت دفع نمى شود هميشه دليلى براى آن وجود دارد. چنانچه به هر دليلى جفت 12 ساعت پس از زايمان خارج نشود به اين مورد جفت ماندگى مى گويند.

از جمله علل جفت ماندگى در گاو آبستن مى توان ضعف و خستگى دام، بزرگى گوساله و مداخلات پيش از موعد و يا نابجا در امر زايمان، سقط جنين واگيردار قارچى لپتوسپورايى و يا سالمونلائى، آلودگى به ويبريوفتوس، كمبود كلسيم و منيزيم و نيز توكسمى يا سپتى سمى را نام برد.

توجه به اين نكته مهم است كه در حين زايمان به خصوص در خلال مرحله اول و هنگامى كه گردن رحم با فشار متناوب كيسه آب باز مى شود هرگونه مداخله باعث تأخير در پيشرفت طبيعى زايمان خواهد شد و گاهى منجر به آسيب هاى جدى به دام مى شود. هرگونه دستكارى در اين مرحله از زايمان منجر به پارگى پيش از موعد كيسه آب گرديده و اين پارگى باعث كاهش فشار داخل رحمى مى شود، كه به دنبال آن عدم اتساع گردن رحم و در نتيجه تأخير روند زايمان رخ مى دهد.

توجه داشته باشيد هنگامى كه گوساله در وضعيت خود قرار دارد و انتهاى دست هاى گوساله در داخل كانال زايمان و يا حتى بينى آن نمايان مى باشد به ندرت گردن  رحم بیش از 4/3 اتساع يافته است و كشش نابهنگام گوساله با پاره كردن زود هنگام كيسه آب باعث گير افتادن گوساله در گردن رحم مى شود. لازم به ذكر است كه گردن رحم از يك سرى عضلات حلقوى تشكيل شده و قرارگرفتن گوساله در گردن رحم انقباض مداوم اين عضلات را به دنبال دارد و ديگرى اتساع گردن رحم كه تداوم آن تا حد بسيار زيادى به فشار متناوب سر گوساله به قسمت فوقانى گردن رحم بستگى دارد.

در اين هنگام كشش بيش از حد باعث پارگى گردن رحم و در نتيجه مرگ حيوان شده حتى الامكان بايد از دستكارى دام در مرحله عبور سر گوساله از گردن رحم خوددارى نموده گاهى اوقات عدم تولد گوساله و مرگ آن در داخل كانال تولد منجر به امبريوتومى جنين (قطعه قطعه كردن جنين در داخل رحم) و بعضى اوقات سزارين دام مى گردد. توجه داشته باشيد در موارد بسيار نادرى، از جمله بزرگى بيش از حد جنين و يا پيچ خوردگى غير قابل اصلاح گوساله، دام مورد سزارين قرار مى گيرد.

دقت كنيد كه حتى زمانى كه انتهاى دست هاى گوساله از لبه فرج نمايان مى شود نيز هرگونه اقدام عجولانه خطر آفرين است چرا كه گردن رحم هنوز كاملاَ باز نشده و هرگونه كشش توأم با زور يا فشار در اين مرحله باعث پارگى گردن رحم و فرج و مهبل گرديده كه خطراتى مانند خونريزى كشنده و يا عفونت ثانويه را به همراه خواهد داشت.

سعى شود تا زمانى كه گوساله در وضعيت صحيح خود قرار دارد از دستكارى بى مورد پرهيز شود. همانطور كه مى دانيد تا لحظه اى كه گوساله در رحم مادر قرار دارد اكسيژن و غذاى خود را از طريق بند ناف تأمين مى نمايد، پاره شدن زود هنگام بند ناف باعث مى شود تا گوساله از ريه هاى خود براى اكسيژن گيرى استفاده نمايد. حال چنانچه با يك اقدام نابجا باعث پاره شدن زود هنگام بند ناف شويم به دليل اينكه بند ناف ديگر جهت تأمين اكسيژن نخواهد بود مرگ گوساله روى مى دهد.

رعايت نكات فوق در صورتى كه گوساله در حالت خلفى قرار دارد، نيز ضرورى مى باشد و زمانى كه انتهاى پاهاى گوساله از فرج نمايان است گردن رحم تنها كمى بيشتر از نيمه باز بوده و كشش بيش از حد پا ها باعث پارگى رحم و برخى موارد مرگ حيوان مى گردد.

چنانچه در مرحله دوم زايمان با گذشت دوره انقباضات شديد كه حدوداَ درگاو 2 ساعت و در تليسه 4 ساعت به طول مى انجامد، اعضاى جنين مشاهده نگرديد نحوه قرارگيرى گوساله را در رحم مادر بررسى نمائيد. براى اين كار در ابتدا دست ها و بازوهاى خود را كاملاَ شسته و با يك ماده ضد عفونى كننده قوى و غير محرك ضد عفونى نمائيد، سپس ناحيه فرج و پرنيه دام را شسته و آن را نيز ضد عفونى كرده بعد به آرامى دست را وارد واژن كرده به نحوى كه ضربه اى به كيسه آب وارد نگردد.

چنانچه در لمس انتهاى دست ها و سر حس نگرديد از دكتر دامپزشك كمك خواسته و اگر سر و دستهاى گوساله در كانال زايمان قرار دارد خونسردى خود را حفظ نمائيد و به دام فرصت كافى دهيد. حتماَ براى دام يك جايگاه انفرادى در نظر داشته و يا آن را از ساير دام هاى گله جدا كرده تا در هنگام دراز كشيدن از لگد شدن توسط ساير دام ها و مزاحمت آن ها درامان باشد.

توجه داشته باشيد كه تنها ريختن كاه و كلش جهت بستر كافى نمى باشد. بهتر است كف جايگاه را در ابتدا با لايه اى از ماسه يا شن پوشانده و سپس بستر را روى آن ريخته تا آسيب يا شكستگى لگن يا دررفتگى مفصل لگنى رانى، كه در اثر ليز خوردن دام به هنگام زايمان است را نداشته باشيم. ذكر اين نكته ضرورى است كه ليز خوردن بيش از حد پا ها كه اغلب در جهت جلو و زير شكم گاو يا تليسه حادث شده، در اثر وجود بستر نامناسب يا وارد كردن استرس به دام بوده و باعث آسيب هاى

جدى به اعصاب سدادى و ركبى شده و درجات مختلفى از آسيب اين اعضاء را در بردارد و اغلب با يك دوره طولانى بيمارى دام و يا پايان حيات اقتصادى آن همراه  مى باشد. در پاره اى از موارد، تأخير در مرحله دوم زايمان ناشى از كمبود كلسيم مى باشد آگاهى از اين امر بسيار مهم بوده چرا كه هرگونه تلاش جهت بيرون كشيدن گوساله مى تواند منجر به بيرون زدگى رحم و مرگ گاو يا تليسه شود.

در ابتدا از قرارگيرى صحيح گوساله مطمئن شويد چنانچه گوساله در وضعيت صحيح خود قرار داشت زايمان روند طبيعى خود را طى خواهد نمود و در اين حالت تزريق حدود 450 گرم بوروگلوكونات كلسيم در زير پوست تقريباَ يك وجب پشت لبه مركزى استخوان كتف و مالش دادن محل تزريق به منظور جذب سريع آن امرى ضرورى و اساسى است. تقريباَ 2 دقيقه بعد از تزريق، گاو يا تليسه با قدرت طبيعى وارد مرحله دوم زايمان شده و اغلب بدون كمك زايمان مى كند. كمبود كلسيم باعث عدم كنترل عضلانى در گردن رحم شده و در نتيجه مداخله غير منطقى براى خروج گوساله مى تواند باعث پرولاپس يا بيرون زدگى رحم و عواقب بعد از آن شود.

كمك نمودن به دام و مداخله در امر زايمان در موارد زير امرى ضرورى مى باشد:

1)      زمانى كه بينى گوساله مدتى است نمايان شده و سر و زبان آن كاملاَ متورم و كبود شده

2)      ظاهراً لگن گوساله در لگن مادر گير افتاده

3)      ابتدا بخش هاى انتهايى پاهاى گوساله خارج شده

4)      در موارد امبريوتومى، در مواردى كه گوساله بيش از حد بزرگ باشد كه بايستى توسط دامپزشك سزارين انجام شود.

5)      درصورت مرگ گوساله در داخل كانال تولد كه بايستى توسط دامپزشك امبريوتومى شود.

6)   ناهنجارى هاى ساده در وضعيت قرارگيرى جنين كه شامل برگشتى كه سر به عقب برمى گردد، خروج سر و برگشت دست به عقب يا خروج سر به تنهايى، برگشتن مستقيم سر به عقب، خم شدن سر به داخل رحم كه در نتيجه آن بالا ترين قسمت سر گوساله در گردن آن به داخل بدنه رحم فرورفته ودر نهايت حالت كپلى كه انتهاى دمى جنين از گردن رحم نمايان يا در داخل آن است.

در اغلب موارد تنها يك نفر براى كشش گوساله در صورت بستن طناب كافى مى باشد و هرگز نبايد فشار بيش از حد به دام وارد شود. توجه داشته باشيد كه كشيدن گوساله جهت خروج آن بايستى همزمان با زور زدن دام باشد. از طرفى تنها زمانى كه با مرگ داخل رحمى گوساله يا فساد آن در رحم مواجه هستيد مجاز به كشش بيش از حد بوده چرا كه گوساله فاسد در رحم

مادر باد كرده و باعث فشار به رحم و پاره شدن رحم، مهبل و فرج خواهد شد. در تمام حالات فوق آگاهى از چگونگى يارى رساندن به دام امرى ضرورى به شمار مى آيد.

به اين نكته توجه داشته باشيد كه چنانچه گوساله با پا متولد شود گاو و يا تليسه براى خارج كردن بخش انتهائى پا ها نسبت به حالت عادى به زمان بيشترى نياز دارد و به نظر مى رسد كه شدت زورهاى زايمانى به هيچ وجه به اندازه زمانى نبوده كه گوساله در وضعيت صحيح خود قرار دارد و هرگز اقدام به كشش زود هنگام گوساله نكرده چرا كه اين امر منجر به قطع زود هنگام بند ناف، قطع ارتباط خونى گوساله و مادر و در نتيجه خفگى گوساله در كانال زايمانى به دليل عدم رسيدن اكسيژن به گوساله شده پس به دام فرصت دهيد تا به طور عادى مراحل زايمانى خود را سپرى نمايد.

منبع : دامداران ايران/اسفند 94 - فروردين 95 ص15و 16 و 17